Wykreślenie spółki z o.o. z KRS a odpowiedzialność członków zarządu z art. 299 ksh za długi spółki

Przypomnijmy – zgodnie z art. 299 § 1 kodeksu spółek handlowych jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.

W praktyce zdarza się, że pojawia się pytanie – czy wykreślenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego cokolwiek zmienia w kwestii odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki.

Wykreślenie spółki z KRS oznacza, że nie może pozywać i nie może być pozywana. I tu należy rozróżnić sytuację, w której przed wykreśleniem spółki z KRS wierzyciel uzyskał przeciwko spółce prawomocny wyrok zasądzający zapłatę lub prawomocny nakaz zapłaty (w postępowaniu upominawczym lub w postępowaniu nakazowym).

Nie ulega wątpliwości, że jeśli wierzyciel uzyskał prawomocny wyrok lub nakaz zapłaty przeciwko spółce, a przed wykreśleniem spółki z rejestru nie udało się wyegzekwować zasądzonych od spółki kwot, to odpowiedzialność za zobowiązania spółki przechodzi na członków zarządu w myśl art. 299 § 1 kodeksu spółek handlowych.

Sytuacja się komplikuje, gdy przed wykreśleniem spółki z KRS wierzyciel nie zdążył uzyskać wyroku lub nakazu zapłaty.

Sąd Najwyższy (w dwóch różnych składach orzekających) przedstawił sprzeczne poglądy w tej kwestii, tj.:

1) w wyroku z dnia 13 grudnia 2006 r., II CSK 300/06, https://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia2/ii%20csk%20300-06-1.pdf, Sąd Najwyższe orzekł:
„(…) wobec utraty przez spółkę bytu prawnego – należało uznać, że zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, usprawiedliwiający odstępstwo od zasady wyrażonej w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 1999 r., III CZP 10/99 i pozwalający w drodze wyjątku na wykazanie istnienia wierzytelności wobec spółki w procesie przeciwko członkom jej zarządu (…)”

2) natomiast w wyroku z dnia 13 marca 2014 r., I CSK 286/13, https://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia3/I%20CSK%20286-13-1.pdf, Sąd Najwyższy orzekł:
„(…) Sama utrata bytu prawnego przez spółkę nie daje natomiast – jak trafnie przyjął Sąd Apelacyjny w zaskarżonym wyroku – podstaw do odejścia od wymogu przedłożenia przez wierzyciela spółki tytułu egzekucyjnego stwierdzającego niewyegzekwowane przez niego zobowiązanie spółki (tak też Sąd Najwyższy już w wyroku z dnia 26 stycznia 2012 r., I PK 78/11). Sprzeciwia się temu zarówno litera jak i sens regulacji zawartej w art. 299 k.s.h. Nie ma także potrzeby rozszerzenia dotychczasowego zakresu odpowiedzialności członków zarządu na podstawie art. 299 k.s.h. Brak w określonej sytuacji przesłanek do odpowiedzialności członków zarządu na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. nie wyłącza ich odpowiedzialności odszkodowawczej według innych przepisów – także art. 415 k.c. (…)”.

Surowiej, i jednoznacznie, Sąd Najwyższy wypowiedział się w przypadku odpowiedzialności członków zarządu spółek kapitałowych za zobowiązania na gruncie ordynacji podatkowej – postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2023 r., III USK 177/22, https://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia3/III%20USK%20177-22.pdf
„(…) sytuacja, w której w ogóle nie można wszcząć postępowania egzekucyjnego, to sama ta okoliczność jest równoznaczna z tym, że nie jest również możliwe przeprowadzenie jakiejkolwiek czynności egzekucyjnej wobec spółki. Bezskuteczność egzekucji w takiej sytuacji ziszcza się przez brak podstaw umożliwiających przymusowe egzekwowanie zaległości podatkowych z majątku spółki (zob. też wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 sierpnia 2010 r., I FSK 872/09, ONSAiWSA 2012 Nr 1, poz. 14). Pod pojęciem bezskuteczności egzekucji rozumie się zatem zarówno sytuację, gdy przeprowadzone postępowanie egzekucyjne nie doprowadziło do przymusowego zaspokojenia wierzyciela, jak i sytuację, gdy niemożliwe było wszczęcie tego postępowania. (…)”.

W mojej ocenie w dotychczasowym orzecznictwie przeważa pogląd, że wykreślenie spółki z KRS nie powoduje zwolnienia członków jej zarządu z odpowiedzialności z art. 299 kodeksu spółek handlowych. Przy czym istnieją orzeczenia, na które można się powoływać jako wyjątek od tej zasady.