Odpowiedzialność członka zarządu

Jak członek zarządu może bronić się przed odpowiedzialnością za zobowiązania podatkowe spółki?

Członek zarządu – by uwolnić się od odpowiedzialności za zaległości podatkowej spółki – musi udowodnić, że złożył we właściwym terminie wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe albo wykazać, że niezłożenie takiego wniosku lub zaniechanie wszczęcia postępowania układowego nastąpiło bez winy członka zarządu. Ponadto członek zarządu może wskazać mienie spółki, z którego egzekucja zaspokoi zaległość podatkową wobec organu podatkowego.

Odpowiedzialność zarządu za zobowiązania podatkowe spółki

Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółki z o.o. w konsekwencji może doprowadzić do egzekucji z ich prywatnego majątku, a wszystkie aktywa w nim znajdujące uwzględnić na poczet zaległości podatkowych spółki. Należy mieć na uwadze, że odwołanie zarządu lub rezygnacja któregoś z jego członków nie spowoduje uwolnienia się od tej odpowiedzialności.

W przypadku bezskuteczności egzekucji zobowiązań podatkowych od spółki z o. o. członkowie zarządu odpowiadają za te zobowiązania, ale tylko za ten okres w którym sprawowali funkcję członków zarządu.

Zgodnie z art. 116 Ordynacji Podatkowej za zaległości podatkowe odpowiadają w sposób solidarny członkowie zarządu spółki  całym swym majątkiem ale tylko wtedy gdy w/w egzekucja z majątku spółki w części lub całości okazała się bezskuteczna. Przepis wskazuje, ze członkowie zarządu spółki z o.o. mogą swoimi prywatnymi majątkami odpowiadać przede wszystkim za te zobowiązania podatkowe spółki, których termin płatności upływał w czasie, gdy pełnili obowiązki członka zarządu. Zmiana zarządu nie uchyla tej odpowiedzialności.

Zgodnie z polską ordynacją podatkową wydanie przez organ podatkowy decyzji o odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania podatkowe spółki, muszą być spełnione przesłanki pozytywne:

1. nieskuteczność egzekucji przeciwko spółce;

2. pełnienie funkcji członka zarządu w czasie, kiedy upłynął termin płatności zobowiązania podatkowego, które następnie przekształciło się w zaległość podatkową.

Istnieje jednak możliwość uwolnienia się od tej odpowiedzialności wykazując, że:

1. członek zarządu dokonał zgłoszenia wniosku o upadłość lub wszczął postępowanie układowe we właściwym czasie;

2. ewentualne niezgłoszenie wniosków o wszczęcie tych postępowań nastąpiło bez winy członka zarządu;

3. wskaże mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Udowodnienie wyżej wymienionych przesłanek negatywnych zwalnia członków zarządu z odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe.

Jak dokonać rozliczenia z członkiem zarządu, gdy ten spłaci długi spółki?

W jaki sposób kształtuje się prawo do rozliczenia z członkiem organu zarządzającego przedsiębiorstwem w sytuacji, gdy ten dokona samodzielnego spłacenia długu spółki na własny rachunek?

Zgodnie z brzmieniem przepisów zawartych w art. 519-521 Kodeksu cywilnego dług spłacony przez jednego z członków zarządu wobec wierzycieli-kontrahentów przestaje być długiem spółki wobec tych wierzycieli, ale dalej pozostawia spółce długi – tyle, że wobec spłacającego członka zarządu. Dług taki może zostać zmieniony (w części lub całości) na kapitał zakładowy spółki w taki sposób, ze wspólnicy spółki używają zobowiązania do podwyższenia kapitału zakładowego i pokrywają go. Wierzytelność może zostać również przeniesiona do kapitału zapasowego w celu optymalizacji kosztów.

Po porozumieniu wspólnicy mogą zwolnić spółkę od długu uchwałą – dług taki staje się wówczas dochodem spółki i podlega opodatkowaniu.

Metody te nie zwalniają jednak członków zarządu z odpowiedzialności wobec wierzyciela.

Subsydiarna odpowiedzialność członków zarządu

Zarząd spółki odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie przedsiębiorstwa oraz jego stabilność finansową. Na członkach zarządu spoczywa ogromna odpowiedzialność, przede wszystkim w zakresie należytego gospodarowania majątkiem.

W przypadku gdy egzekucja wierzyciela z mienia spółki okaże się bezskuteczna, wówczas to członkowie zarządu spółki odpowiadają w sposób solidarny a jej zobowiązania. Co więcej – odpowiedzialność członków zarządu wobec osób trzecich może zostać ograniczono, jeżeli członkowie zarządu udowodnią, że we właściwym terminie rozpoczęli postępowanie układowe albo gdy we właściwym terminie złożyli oni wniosek o likwidację lub upadłość spółki. Ograniczenie odpowiedzialności jest także skutkiem udowodnienia, że niezłożenie wniosków o likwidację lub upadłość odbyła się bez winy członków zarządu albo gdy niezłożenie wniosków w prawidłowym terminie nie spowodowało szkody wierzycieli.

Absolutorium a odpowiedzialność członka zarządu

W doktrynie prawa handlowego wiele wątpliwości budzi kwestia odpowiedzialności członków zarządu wobec spółki w sytuacji udzielenia im absolutorium przez wspólników spółki.

Absolutorium do akt woli potwierdzający prawidłowość funkcjonowania władz spółki. Jego udzielenie lub nieudzielanie nie wpływa na kształtowanie się odpowiedzialności członka zarządu zarówno wobec wierzycieli jak i spółki.

Stwierdzić należy, że fakt udzielenia członkowi zarządu absolutorium nie przekreśla możliwości dochodzenia przez spółkę odszkodowania za wyrządzony przez niego uszczerbek. Uchwała w przedmiocie absolutorium nie ma bowiem bezpośredniej skuteczności w odniesieniu do stosunków zewnętrznych spółki, a wywołuje jedynie skutki wewnątrzkorporacyjne.

W przypadku powstania zobowiązań spółki wobec osób trzecich odpowiedzialność członka zarządu nie znika za sprawą udzielonego mu absolutorium. Zupełnie inaczej wygląda natomiast kwestia odpowiedzialności członka zarządu wobec spółki. Co do zasady udzielenie absolutorium członkowi zarządu powoduje zwolnienie go z odpowiedzialności za wyrządzoną spółce szkodę, chyba że działania członka zarządu wobec wspólników miały charakter tajny a spółki poniosła straty, w szczególności w okresie nieobjętym udzielonym członkowi absolutorium. Członek zarządu odpowiada także wobec spółki za świadome zgłoszenie przez wspólników do rejestru zawyżonych aportów oraz nieprawidłowej wypłaty pieniężnej na rzecz jednego ze wspólników.

Niemniej jednak, podjęcie uchwały o udzieleniu absolutorium nie pozostaje całkowicie prawnie irrelewantne, stanowi ono bowiem wyraz akceptacji działań danego członka zarządu, choć nie zwalnia go z odpowiedzialności za wyrządzoną spółce szkodę. Przypomnieć zatem należy, że uchwała w przedmiocie udzielenia członkowi zarządu absolutorium dotyczy jedynie prawidłowości pełnienia przez niego obowiązków, nie zaś zwolnienia z odpowiedzialności za szkodę czy też złożenia przez spółkę oświadczenia woli o zrzeczeniu się przez spółkę roszczeń odszkodowawczych.

Spółka z o. o. a szkody i roszczenia

Przepisy prawa wskazują, że wszelka aktywność członków zarządu związana z działalnością operacyjną oraz rozporządzaniem majątkiem powinny cechować się wysokim stopniem staranności – właściwym dla profesjonalistów. Ma to szerokie poparcie w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Skutkuje to niemożnością powoływania się przez członka zarządu na swoją niewiedzę lub brak doświadczenia w przypadku wyrządzenia spółce szkody. Od odpowiedzialności członek zarządu może uwolnić się jedynie w sytuacji, gdy udowodni swój brak winy przy bezprawnym i szkodliwym działaniu.

Actio pro socio – powództwo o naprawienie szkody wyrządzonej spółce a także środek nadzoru korporacyjnego – może wytoczyć każdy ze wspólników.

Przesłanki i możliwość wniesienia takiego powództwa przewiduje art. 295 § 1 k.s.h., który mówi, że powództwo można wnieść, jeżeli w terminie jednego roku od ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę przedstawiciele spółki nie wytoczyli powództwa o naprawienie szkody. Uprawnienie to jest niezależne od wielkości udziałów w spółce i ma charakter ochrony indywidualnego interesu wspólnika. Warto również nadmienić, że mimo fikcji prawnej polegającej na występowaniu w imieniu spółki pozywający wspólnik zawsze działa we własnym imieniu.

W przypadku wytoczenia powództwa przez wspólnika na podstawie art. 295 oraz w razie upadłości spółki, osoby obowiązane do naprawienia szkody nie mogą powoływać się na uchwałę wspólników udzielającą im absolutorium ani na dokonane przez spółkę zrzeczenie się roszczeń o odszkodowanie.

Członek zarządu musi naprawić powstałe szkody gdy – zgodnie z art. 293 K.S.H. – jego działanie lub zaniechanie było sprzeczne z prawem lub postanowieniami umowy spółki, spółka poniosła szkodę i istnieje związek przyczynowy między zachowaniem osoby odpowiedzialnej a powstaniem szkody. Warto nadmienić, że przesłanki te muszą wystąpić łącznie. Odpowiedzialność ta może mieć charakter solidarny, jeżeli wyrządzających szkodę było kilku a stosować ją można także do byłych członków zarządu po ujawnieniu szkody.